Scheikundige Albert Hofmann maakte uit moederkoren de hallucinogene stof LSD – het bracht hem innerlijke blijdschap, ruimdenkendheid en dankbaarheid. 

Tekst Aron Friedman

LSD is één van de meest bejubelde en verketterde psychedelica ooit. In de jaren zestig werd deze machtige drug de brandstof voor de hippiebeweging. Het gebruik ervan verspreidde zich als een olievlek door de populaire cultuur en is sindsdien nooit meer verdwenen – ondanks alle hardnekkige pogingen van gezaghebbers om het middel te demoniseren. De stamvader van LSD, scheikundige Albert Hofmann, wist nog niet wat voor schokgolf zijn uitvinding teweeg zou brengen. Wel wist hij al snel dat hij iets buitengewoons had ontdekt, toen hij op een zonnige lentedag in 1943 ’s werelds eerste bewust opgewekte LSD-trip binnen fietste. 

Albert Hofmann is het – inmiddels niet meer levende – bewijs dat je met het gebruik van psychedelica zo oud als Methusalem kunt worden. Nadat hij het middel ontdekte, heeft hij het nog decennialang met enige regelmaat gebruikt. Hij stierf in 2008 op 102-jarige leeftijd. Ter ere van zijn honderdste verjaardag werd een symposium gehouden, genaamd ‘LSD, Problem Child and Wonder Drug’. In zijn keynote speech vertelde de hoogbejaarde Hofmann over zijn ervaringen: ‘LSD probeerde me iets te vertellen. Het gaf me een innerlijke blijdschap, een ruimdenkendheid, een dankbaarheid, open ogen en een interne gevoeligheid voor de wonderen van de schepping.’

‘LSD gaf me innerlijke blijdschap, ruimdenkendheid, dankbaarheid, open ogen en een interne gevoeligheid voor de wonderen van de schepping.’

Albert was de oudste van vier kinderen. Zijn vader Adolf maakte fabrieksonderdelen en hoopte dat zijn zoon het bedrijfsleven in zou gaan. Maar tegen ieders verwachting in ging hij scheikunde studeren. Dat had te maken met (zoals hij het zelf beschrijft) ‘mystieke ervaringen in zijn kindertijd, waarin de natuur op magische wijze werd vervormd’. Met scheikunde hoopte hij de wereld beter te doorgronden. Na zijn studie kwam hij terecht bij de Zwitserse farmaceut Sandoz. Daar zou zijn onderzoek naar moederkoren leiden tot een van de belangrijkste uitvindingen van de vorige eeuw.

Kriebelziekte

Moederkoren is een giftige schimmel die op rogge groeit en bij mensen de ernstige aandoening ergotisme veroorzaakt. Hierbij wordt je bloedcirculatie zo belabberd, dat je ledematen vreselijk gaan jeuken – waardoor ergotisme ook bekend is geworden als de kriebelziekte. Daarnaast ga je er hevig door hallucineren. In ernstige gevallen sterven je vingers en tenen af en vallen je organen uit, waardoor je sterft. Door de eeuwen heen zijn er talloze verhalen van epidemieën, waarbij hele dorpen, steden of streken tijdelijk krankzinnig werden. 

Eén van die uitbraken is de aanloop geweest naar de Franse Revolutie, betoogt een historica zelfs. Door de mislukte oogst van dat jaar zouden de boeren zich geen verse rogge meer kunnen veroorloven, dus werd er op grote schaal bedorven brood gegeten. Zo zou de paranoïde gedachte zijn ontstaan dat de adel een complot tegen de boeren smeedde, door hen moedwillig uit te hongeren. De boeren kwamen massaal in opstand tegen hun landheren. Dit oproer werd ‘la Grande Peur’ genoemd, oftewel de Grote Angst. Opgejaagd door honger en hallucinaties hadden ze geholpen de revolutie te ontketenen.

Vreemd voorgevoel

Ondanks alle bijwerkingen is moederkoren ook eeuwenlang gebruikt voor medische doeleinden, bijvoorbeeld om hevige menstruatiebloedingen te stoppen of abortussen op te wekken. Albert Hofmann deed voor Sandoz onderzoek naar lysergeenzuur, een van de werkzame stoffen in moederkoren. Hij hoopte er een medicijn mee te ontdekken om de bloedcirculatie te stimuleren. In 1938 synthetiseerde hij LSD (lysergeenzuurdi-ethylamide), maar kon er op dat moment nog geen bijzonderheden aan ontdekken. 

Vijf jaar later besloot hij na een ‘vreemd voorgevoel’ de stof nog eens te onderzoeken. Toen gebeurde er iets opmerkelijks. Albert had namelijk een van de gebruikte petrischalen niet goed schoongemaakt. En laat LSD nou zo potent zijn dat het zelfs via de huid wordt opgenomen. Terug in zijn woonkamer werd hij (zoals hij beschrijft in zijn boek LSD, mijn zorgenkind) ‘gegrepen door een opmerkelijke rusteloosheid, gemengd met lichte duizeligheid. Thuis ging ik liggen en zakte ik weg in een niet onplezierige roesachtige toestand, gekenmerkt door extreme prikkeling van de fantasie. Als in een droom zag ik met gesloten ogen een gestage stroom van de meest fantastische beelden voorbijtrekken, buitengewoon vreemde vormen, begeleid door een bonte, caleidoscopische mengeling van kleuren.’

Bad trip

Nieuwsgierig geworden besloot Albert zichzelf drie dagen later nogmaals LSD toe te dienen, deze keer bewust. Een kleine hoeveelheid, dacht hij, 250 microgram; een tiende van de massa van een zandkorrel. Hij kon destijds nog niet weten hoe krachtig het middel is en dat dit een extreem hoge dosis was. Ter vergelijking: de gemiddelde papertrip tegenwoordig bevat tussen de 50 en 150 microgram. Al in het laboratorium begon hij zich knap ellendig te voelen en vroeg hij zijn collega om hem naar huis te brengen. Op de fiets kwam hij terecht in wat we later een ‘bad trip’ zijn gaan noemen. Alles vervormde en eenmaal thuisgekomen leek hij in een tekenfilm beland, met meubels die afwisselend groot en klein werden. 

Albert liet de dokter bellen en zijn buurvrouw roepen voor een pak melk, waarmee hij de vergiftigingseffecten hoopte te verminderen. Maar toen ze binnenkwam schrok hij zich wezenloos: ze was veranderd in een boze heks. Hij raakte volledig in paniek: ‘Ik voelde een verschrikkelijke angst om krankzinnig te worden. Ik werd meegevoerd naar een andere wereld, een andere plaats, een andere tijd. Het was alsof mijn lichaam geen gevoel meer had, levenloos, vreemd was. Was ik bezig te sterven?’

De dokter wist niet wat hij met Albert aan moest. Hij bleef bij zijn bed staan wachten totdat de effecten minder werden. Na een paar uur kwamen de mooie caleidoscopische beelden weer terug en toen Alberts vrouw ’s avonds laat thuiskwam van een familiebezoek, voelde hij zich weer terugglijden in onze realiteit. De volgende ochtend was hij als herboren. ‘Een gevoel van welbehagen en hernieuwd leven vloeiden door me heen. Mijn ontbijt smaakte voortreffelijk en gaf me bijzonder veel plezier. Toen ik later de tuin in liep, waar de zon scheen na een lentebui, glinsterde alles in een sprankelend nieuw licht. De wereld leek alsof hij opnieuw was geschapen.’

Ik voelde een verschrikkelijke angst om krankzinnig te worden. Was ik bezig te sterven?

Gelukkig heeft Albert Hofmann zich niet laten afschrikken door deze angstaanjagende trip, maar alles in werking gesteld om LSD verder te onderzoeken. Hij voelde dat het middel een grote impact zou hebben op de psychotherapie en de psychiatrie. Er is in de jaren vijftig en zestig veel onderzoek gedaan naar de therapeutische waarde van LSD (zie onderstaand filmpje). Zo kon de geest niet lang in de fles blijven. Al gauw werd het middel ook als recreatieve drug op straat verkocht en kwam de psychedelische revolutie op stoom. Helaas heeft de populariteit van LSD als recreatieve drug er wel voor gezorgd dat gezaghebbers het middel op de verboden lijst zetten, waardoor het onderzoek tientallen jaren is gestaakt. 

Een dame krijgt LSD toegediend voor onderzoek van Dr. Sidney Cohen, jaren vijftig, Los Angeles

Bicycle Day

Bicycle Day, 19 april 1943, de dag waarop Hofmann huiswaarts fietste met een flinke dosis LSD achter de kiezen, wordt nog ieder jaar herdacht. Die dag is van onschatbare waarde geweest voor High Humans wereldwijd. Het zelfonderzoek dat Albert Hofmann op Bicycle Day verrichte is namelijk het startschot geweest voor de beweging van psychonauten – mentale ontdekkingsreizigers, die in Hofmanns voetsporen treden door zelfonderzoek te plegen met psychedelische middelen als LSD, psilocybine, mescaline en DMT. Dankzij hun dappere pionierswerk zijn we veel te weten gekomen over de werking van deze middelen. 

Wereldwijde repressie heeft ervoor gezorgd dat er 35 jaar lang geen wetenschappelijk onderzoek kon worden gedaan naar de therapeutische werking van LSD. Daar is de laatste jaren gelukkig weer verandering in gekomen. Zo zal misschien eindelijk de droom van Albert Hofmann in de nabije toekomst in vervulling komen: dat de geneeskrachtige werking van LSD eindelijk wordt erkend en toegepast in de psychotherapie en de psychiatrie. 

[Tags:] LSD, paddo’s/truffels, mescaline, DMT/ayahuasca, psychonauten

(Bron: • LSD, My Problem Child (Albert Hofmann))