Lange haren, oosterse gewaden, kralenkettingen, fluoriserende verf, olieprojecties, stroboscopen, mandala’s, peacetekens, psychedelische rock en LSD – allemaal worden ze in één adem genoemd met de hippiebeweging. Maar de onbetwiste pioniers van deze kleurrijke popcultuur waren Ken Kesey en zijn Merry Pranksters. Met hun roemruchte Acid Tests in Californië brachten zij al deze elementen voor het eerst samen in een serie wilde feesten. Daarmee zetten ze de toon voor de artistieke invulling van de psychedelische revolutie.
Tekst Aron Friedman
Een tijdje terug schreven we over de ontdekking van LSD door Albert Hoffman in 1943. Aanvankelijk werd het middel vooral ingezet in de psychiatrie. Maar gedurende de jaren vijftig raakte LSD bij de culturele elite steeds populairder als recreatieve drug. Het zou nog tot de jaren zestig duren eer LSD bekend werd bij het grote publiek als de drug van de hippiegeneratie. De culturele kaders van deze beweging – met name de muziek, de kleding, de decoratie en de manier van dansen en feesten – werden grotendeels vormgegeven door The Merry Pranksters, een bonte stoet psychonautische avonturiers onder leiding van de charismatische, tegendraadse schrijver Ken Kesey.
Tijdens zijn jeugd in Oregon was Kesey altijd een voorbeeldige burger geweest. Een knappe jongen die hoge cijfers haalde op school. Hij had als worstelaar op de universiteit het Olympische team gehaald, als hij niet zijn schouder had geblesseerd. Hij hield van lezen en naar de film gaan, maar had destijds al een excentrieke en theatrale kant, want beoefende buikspreken, goochelen en hypnotisme. Op zijn 21ste trouwde hij met Faye, zijn vriendinnetje van de middelbare school. Een all American boy, kortom.
Scène uit ‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’
‘De culturele kaders van de hippiebeweging werden grotendeels vormgegeven door The Merry Pranksters, een bonte stoet psychonautische avonturiers’
Geheim militair project
Daar kwam verandering in toen hij begin jaren zestig verhuisde naar San Francisco. Hij kreeg een bijbaantje als nachtwaker in het Menlo Park-ziekenhuis, waar hij zich opgaf als vrijwilliger voor een bijzonder programma. Er werden daar – als onderdeel van een geheim project van het Amerikaanse leger – psychedelische middelen getest op de mensen die zich aanmeldden. Zo werden ze proefkonijnen voor drugs als psilocybine, mescaline, DMT en met name LSD. Tijdens de proeven werden ze urenlang gemonitord om te kijken wat er mentaal en fysiek met ze gebeurde.
In Menlo Park kreeg Kesey de inspiratie voor zijn debuutroman ‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’, een aangrijpend boek over een groep psychiatrische patiënten op een gesloten afdeling. Als zijn taak als proefkonijn erop zat, doolde hij vaak nog door het ziekenhuis, waar hij half trippend aan de praat raakte met precies zulke patiënten. Uit de gesprekken kon Kesey opmaken dat zij niet zozeer krankzinnig waren, maar eerder verstoten uit de maatschappij; te onconventioneel om geaccepteerd te worden door de Amerikaanse samenleving. ‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’ werd een gigantische beststeller. Het boek is later verfilmd, met Jack Nicholson in de hoofdrol.
‘De vriendengroep had genoeg LSD, DMT, speed en wiet bij zich om een heel dorp plat te leggen’
De Furthur bus
In 1964 werd Kesey uitgenodigd om zijn tweede boek ‘Sometimes a Great Notion’ te presenteren in New York. Hij besloot samen met zijn vrienden uit La Honda een sprookjesachtige reis door Amerika te maken, die ze helemaal op camera vast zouden leggen. Het zou de eerste LSD-film worden die ooit was gemaakt. Hiervoor hadden ze een oude schoolbus – boegbeeld van de Amerikaanse cultuur – op de kop getikt. Net als hun huis beschilderden ze de bus in bonte kleuren en voorzagen ze hem van de beste audioapparatuur. Met de trommel van een wasmachine bouwden ze een uitkijktoren boven in de bus. Om verzekerd te zijn van een toereikende portie avontuur had de vriendengroep genoeg LSD, DMT, speed en wiet mee om een heel dorp plat te leggen.
Ze besloten zichzelf vanaf nu The Merry Pranksters te noemen. De naam van de bus werd Furthur, want hun doel was om verder te gaan dan alle anderen voor hen ooit waren gekomen. En verder gingen ze! Hun chauffeur was de legendarische Neal Cassady (zelf schrijver, maar ook bekend uit de beroemde roman ‘On the Road’ van Jack Kerouac), die gedurende de reis nauwelijks sliep, want altijd aan de speed. Hij had ook een permanente lulkick en ratelde non-stop door de intercom van de bus, met al zijn vertragingseffecten-ten-ten-ten…
De Furthur-bus, icoon van de Amerikaanse counter-culture.
De Pranksters nuttigden in rap tempo de aanwezige drugs. Ze dansten, bespeelden instrumenten en deden improvisatiespelletjes waarbij ze elkaars zinnen en liedjes afmaakten, wat allemaal werd opgenomen voor de film. Nu eens raakte iemand in blinde paniek door een bad trip en moest hij of zij door de anderen geknuffeld en gekalmeerd worden. Dan weer hadden ze autopech en moesten de groep een paar dagen ergens bivakkeren, waar de plaatselijke bevolking zijn ogen uitkeek. Regelmatig werden de Pranksters door de politie van de weg gehaald. Dan deden ze alsof ze performers waren die een film aan het schieten waren.
De politie wist sowieso niet wat ze met de Pranksters aan moesten. In het keurig aangeharkte Amerika van de jaren zestig waren deze vreemde vogels een anomalie. Bovendien was LSD nog volkomen onbekend bij het grote publiek en in die jaren zelfs nog legaal. Dus lieten de agenten de paradijsvogels maar ongestoord verder tuffen op hun wonderlijke roadtrip. De epische busreis wordt nu algemeen gezien als het uur nul van de Amerikaanse counter-culture. Vanaf dat moment was er een duidelijke scheidslijn tussen mensen die ‘on the bus’ (zij die het snapten) en ‘off the bus’ waren (zij die er niks van snapten). Met Furthur werd ook de basis gelegd voor de Acid Tests, die de Pranksters en hun wilde levensstijl wereldberoemd zouden maken.
‘Can you pass the Acid Test?’ stond er op de posters. Deze extreme vorm van psychedelische waaghalzerij was immers niet voor iedereen weggelegd’
Acid Tests
Na zijn tweede boek kwam Kesey weinig aan schrijven toe. Zijn nieuwe medium – dat van de transcendentale LSD-ervaringen – slokte de meeste van zijn dagen op. Bovendien hadden hij en de Pranksters een nieuw doel voor ogen: hun tripervaringen delen met de buitenwereld. Door middel van publieke evenementen onder de naam Acid Tests zouden ze het grotere publiek onderwerpen aan de lakmoesproef, als volgt verwoord op de flyers: ‘Can you pass the Acid Test?’ Hun extreme vorm van psychedelische waaghalzerij was immers niet voor iedereen weggelegd.
Tijdens de Acid Tests werd zogenaamde Electric Kool-Aid gratis uitgedeeld, oftewel limonade met LSD erin (het was nog steeds legaal). Net als in La Honda werden overal opnameapparaten en speakers opgehangen, waardoor niet alleen de psychedelische rock-’n-roll van huisband The Grateful Dead weergalmde, maar ook cryptische zinnen van de Pranksters (-ters-ters-ters…). Het lichtplan was ongekend voor zijn tijd. Nieuwe innovaties als stroboscopen en blacklights zorgden voor een volkomen vervreemdende atmosfeer. Ondertussen liepen de Pranksters rond in de meest waanzinnige en kleurrijke kostuums. Eigenlijk was je al aan het trippen voordat de LSD überhaupt ging werken… laat staan als hij eenmaal insloeg.
Acid Test-poster uit 1965
In totaal zijn er zeventien Acid Tests georganiseerd in San Francisco en Los Angeles. Het duurde niet lang eer reporters lucht kregen van deze nieuwste jongerenrage. Ook de lokale en nationale overheden begonnen zich ernstig zorgen te maken over de losbandigheid binnen deze nieuwe subcultuur. Het was natuurlijk niet de bedoeling dat straks een heel legioen tieners en twintigers zich aan zou sluiten bij deze bende fluorescerende flierefluiters. De regering besloot LSD niet alleen te verbieden; ze begonnen ook een agressieve anticampagne, waarin ze jongeren wijs probeerden te maken dat één keer LSD-gebruik je voorgoed krankzinnig zou maken.
Ook Kesey, al jaren een doorn in het oog van de plaatselijke politie, werd opgepakt. Hij kreeg vijf maanden cel nadat ze hem vonden met een kleine hoeveelheid marihuana. Nadat hij uit de bak kwam, trok hij zich met zijn vrouw en kinderen terug op zijn ouderlijke ranch in Oregon. Voor hem was de lol er nu wel af. Zonder zijn bezielende begeleiding vielen The Merry Pranksters uit elkaar. Maar de geest was inmiddels uit de fles: hele drommen jongeren uit San Francisco en Los Angeles waren ‘on the bus’ en niet van plan om ooit nog af te stappen. Dit was het begin van de roemruchte Summer of Love, die als een waterstofbom explodeerde in Californië en waarvan de schokgolven nog jarenlang doorgolfden in de rest van de wereld.
De geest was uit de fles: hele drommen jongeren uit San Francisco en Los Angeles waren ‘on the bus’ en niet van plan ooit nog uit te stappen
Counter-culture
De Acid Tests worden algemeen gezien als het startschot van de hippiebeweging, omdat ze zo’n significante bijdrage hebben geleverd aan de psychedelische revolutie. Ze gaven een look, een sound en een lifestyle aan de LSD-ervaring. De improvisatorische rock van de Grateful Dead bijvoorbeeld was van grote invloed op het latere werk van The Beatles en andere toonaangevende artiesten. De lichttechnieken op de Acid Tests worden nog steeds gebruikt voor concerten en feesten. De kleurrijke decoratie en kledingstijl van de Pranksters is omarmd door een hele generatie. En hun tegendraadse levensstijl is een lichtend voorbeeld geweest voor de Amerikaanse counter-culture, die nog steeds een aantrekkingskracht uitoefent op nieuwe generaties.
Als je meer wilt weten over Ken Kesey, The Merry Pranksters, Furthur en de Acid Tests, moet je zeker het boek ‘The Electric Kool-Aid Acid Test’ lezen van Tom Wolfe (Nederlandse vertaling: ‘De Trip’). Het is een van de indrukwekkendste romans over drugs en subculturen ooit geschreven. Ook is het de moeite waard om de documentaire ‘Tripping’ uit 1999 te kijken. Niet alleen zie je veel beelden van de Acid Tests, maar ook mooie herinneringen van de dan nog levende Pranksters en Hunter S. Thompson (de schrijver van ‘Fear and Loathing in Las Vegas’). Van het materiaal van de honderden uren film van Furthur is ook een documentaire gemaakt, maar daar is weinig aan. Net als bij de meeste legendarische feesten en afters geldt ook hier: ‘Je had erbij moeten zijn.’