In Zuidoost-Azië woedt een plaag die hele bevolkingsgroepen lam legt. Maak kennis met ‘the madness drug’ ya ba, geproduceerd in de wetteloze jungle tussen Laos, Myanmar en Thailand, drugsschuur van de wereld.

Tekst Isa Davids

Gekke drug 

In het grensgebied van Laos, Myanmar en Thailand is er iets aan de hand, iets waar de gemiddelde Europeaan zich niet van bewust is. In een periode van twintig jaar is dit grensgebied verworden tot de drugsschuur van de wereld. Het resultaat: ya ba, misschien wel een van de meest gevaarlijke typen drugs, geliefd vanwege het lange uithoudingsvermogen dat je ervan krijgt en het lustopwekkende effect dat het niet-blauwe pilletje heeft. De productie vindt plaats in de wetteloze jungle, in een gebied dat ook wel de Gouden Driehoek wordt genoemd, en de cijfers zijn angstaanjagend: in 2018 alleen al werden er 516 miljoen methlabs opgerold. Maar wat is ya ba precies en en wat is de doelgroep? Ya ba, wat letterlijk vertaald ‘gekke drug’ betekent, is een combinatie van methamfetamine en cafeïne in pilvorm, gemaakt voor de allerarmsten.

Ya ba werd voor het eerst geïntroduceerd in de Tweede Wereldoorlog, om ervoor te zorgen dat soldaten langer konden vechten en beter zouden presteren. Methamfetamine leek meer norm dan uitzondering in deze tijd, en ook het Aziatische continent maakte kennis met de energie-opwekkende substantie. Toch is ya ba daar pas in de laatste decennia echt dominant geworden. In de twintig jaar dat ya ba zijn opmars op het Aziatische continent heeft gemaakt, is de prijs van de drug stevig gedaald. Terwijl je in 2013 nog 200 baht (ongeveer 6 dollar) voor een pilletje betaalde, was dit bedrag in 2018 nog maar 80 baht (ruim 3 dollar). Vanwege deze halvering in marktwaarde trokken de Thaise autoriteiten al snel de conclusie dat de productie omhoog moest zijn gegaan. Ook werd de tactiek van de drugskartels zichtbaar. Door de prijzen laag te houden bleef de drug betaalbaar voor de grootste groep gebruikers: arbeiders. Zij ervaren een hoge werkdruk en verkeren vaak in erbarmelijke omstandigheden. Een drug waarop je lang door kunt gaan lijkt dan een uitkomst. 

Mohammed, een inwoner van Bangladesh, was het schoolvoorbeeld van dit soort gebruikers. Hij werkte voor een importbedrijf en draaide vaak nachtdiensten. Soms nam hij zoveel ya ba achter elkaar, dat hij weleens tien dagen wakker bleef, tot het punt dat hij letterlijk in elkaar zou storten, vanwege oververmoeidheid, vertelt hij in een interview aan BBC News. 

Het uitputten van al je reserves is een van de bijwerkingen van ya ba, maar ook paranoia, gebrek aan eetlust, overmatig transpireren en een lage irritatiegrens worden genoemd als effect van het langdurig gebruik van wat ook wel nazispeed wordt genoemd. Toch is de drug uiterst populair, en dat komt niet alleen doordat het uiterst betaalbaar is en het lange werkdagen mogelijk maakt. Ook religie speelt een aanzienlijke rol, daar in landen als Bangladesh het gebruik van alcohol vanwege het geloof niet sociaal geaccepteerd is. Zo moet je een speciale vergunning hebben om alcohol te drinken, waardoor ya ba al snel een alternatief werd voor alcohol onder de jongere generatie om te kunnen ontspannen. Het valt namelijk minder op als je het gebruikt, want je ruikt het bijvoorbeeld niet. Voor rijkere jongeren is het ook een manier om zich af te zetten tegen de conservatieve oudere generatie. Een ding is zeker: ya ba is gewild.

De Aziatische El Chapo 

Hoe is deze epidemie ontstaan? Om dat te begrijpen moeten we een stukje terug naar de groei van Aziatische tijgerlanden. Deze economische groei, waarbij een tal van Zuid-Aziatische landen zich razendsnel ontwikkelde, leidde al snel tot een toename in banen, maar hierdoor steeg ook de werkdruk. Al snel wisten dealers hierop in te spelen, en Tse Chi Lop, een Canadese drugsbaron die in China is geboren, in het bijzonder. Het is moeilijk te bewijzen, maar het hardnekkige gerucht gaat dat hij de eerste is geweest die de overgang van opioïden naar methamfetamine heeft bewerkstelligd. Dat betekende dat meth zijn kernproduct werd, een drug geheel passend bij de Zeitgeist waarin arbeiders lange dagen maakten en de energie om door te werken hard nodig hadden. De combinatie van een competitieve markt en een stijging in productie wekte al snel een verslaafde generatie in de hand. 

De vermeende aanstichter van al het leed, Tse Chi Lop (in de volksmond vaker Sam Gor genoemd) was tot aan zijn arrestatie in januari de leider van het zogeheten misdaadsupersyndicaat Sam Gor. Dit internationale syndicaat, ook wel The Company genoemd, bestaat uit een netwerk dat in 2018 maar liefst 17 miljard aan omzet uit drugshandel genereerde. Als een van de meest gezochte voortvluchtigen, werd hij afgelopen januari in Amsterdam gearresteerd. Maar deze arrestatie is slechts een druppel op een gloeiende plaat, want inmiddels heeft ya ba zich voorbij het Aziatische continent verspreid en zijn intrede in Amerika gedaan.

Niet virusgevoelig

Ondanks de uitbraak van covid-19 bloeit de handelsroute voor ya ba meer dan ooit. Dit komt deels door de instabiliteit die heerst in het gebied. De coup van februari 2021 in Myanmar heeft de productie van de drug in versnelling gebracht, om zo snel mogelijk zo veel mogelijk producten uit het zogenaamde Shan-gebied aldaar te krijgen. De drugsroute naar Azië-Pacific gaat dwars door Thailand, een land dat momenteel al gebukt gaat onder de effecten van het onschuldig uitziende pilletje. Hoewel er pogingen worden gedaan om een War on Drugs te ontketenen, is dat een ontzettend ingewikkeld proces, omdat het probleem niet landgebonden of zelfs bilateraal is. En dat komt weer ten gunste van de handelaars, omdat het vervolging bemoeilijkt. 

Bovendien vindt veel van de productie plaats in de moeilijk bereikbare en vaak gevaarlijke jungle, die bewaakt wordt door rebellen en drugsbaronnen. Arrestatieteams uit landen als Bangladesh claimen dat ze gegijzeld worden door de bestaande situatie en dat het feitelijk onmogelijk is om de handel te stoppen. Door de pandemie kopen gebruikers drugs nu vaker online, waaronder op socialmediaplatformen als Facebook. Hier kunnen ze anoniem ya ba aanschaffen zonder dat ze worden onderschept door de lokale politie. In tegenstelling tot plekken als Noord-Amerika en Europa, waar strenge grenscontroles plaatsvinden, is de uitstroom van synthetische drugs vanuit Myanmar vrij stabiel. Ook andere typen drugs als ketamine nemen toe in populariteit. Verder nemen Aziatische community’s in onder andere de Verenigde Staten de trend over, tot grote zorg van artsen en hulpprofessionals. Een ding is zeker: over ‘the madness drug’ is het laatste woord nog niet gerept.